مراحل واردات روغن پالم به ایران و استاندارد های آن

چرا واردات روغن پالم همچنان در سبد غذایی ایران باقی مانده است؟

در سال‌های اخیر، روغن پالم به یکی از پرچالش‌ترین کالاهای وارداتی در ایران تبدیل شده است. از یک‌سو، ویژگی‌هایی مانند ماندگاری بالا، قیمت مناسب و کاربرد گسترده در صنایع غذایی، باعث شده واردات این روغن همچنان جایگاه قابل توجهی در سبد کالای اساسی داشته باشد. از سوی دیگر، دغدغه‌های جدی درباره سلامت مصرف‌کنندگان، میزان چربی اشباع و ترانس روغن پالم، سیاست‌گذاران را وادار کرده تا استانداردهای سخت‌گیرانه‌تری برای ورود این محصول به کشور وضع کنند.

در چنین شرایطی، شناخت دقیق الزامات قانونی، بهداشتی، گمرکی و زیست‌محیطی برای واردات روغن پالم، نه‌تنها برای واردکنندگان ضروری است، بلکه برای برندهایی که به واردات مسئولانه و حرفه‌ای روغن پالم فکر می‌کنند، یک مزیت رقابتی کلیدی محسوب می‌شود. این مقاله تلاش دارد با نگاهی کاربردی، به این سؤال مهم پاسخ دهد:

«واردات روغن پالم به ایران، تحت چه استانداردهایی امکان‌پذیر است؟»

چارچوب قانونی واردات روغن پالم در ایران

فرآیند واردات روغن پالم به ایران، مانند بسیاری از کالاهای اساسی، تحت نظارت مستقیم سازمان ملی استاندارد ایران (INSO) و سایر نهادهای نظارتی انجام می‌شود. با اینکه روغن پالم خام به‌صورت رسمی در فهرست کالاهای مشمول استاندارد اجباری قرار ندارد، اما برای ترخیص آن، واردکننده ملزم به رعایت الزامات قانونی و ارائه اسناد مشخصی است.

مهم‌ترین الزامات قانونی برای واردات روغن پالم:

1. ارائه گواهی مطابقت (Certificate of Conformity – COC)
   برای دسته‌ای از محصولات که در فهرست استاندارد اجباری قرار دارند، این گواهی باید از مبدأ و توسط شرکت‌های بازرسی معتبر صادر شود. در صورتی که کالای وارداتی مشمول نباشد (مانند روغن پالم خام)، واردکننده باید سایر اسناد بهداشتی را ارائه دهد.

2. گواهی بازرسی در مبدأ (Certificate of Inspection – COI)
   در مواردی که کالا در مبادی ورودی امکان نمونه‌برداری ندارد یا تست‌پذیر نیست (مانند روغن‌های بسته‌بندی شده یا حجیم)، اخذ COI از شرکت‌های تأییدشده در مبدأ، الزامی است.

3. مجوز سازمان غذا و دارو (در صورت مصرف خوراکی مستقیم)
   برای واردات روغن پالم خوراکی که قرار است در صنایع غذایی یا بسته‌بندی مصرف نهایی استفاده شود، مجوز از سازمان غذا و دارو نیز الزامی است.

در مجموع، اگرچه روغن پالم ممکن است جزو کالاهای مشمول استاندارد اجباری نباشد، اما فرآیند واردات آن همچنان نیازمند شفافیت، مستندسازی دقیق و رعایت الزامات قانونی کشور است. این موضوع برای برندهایی مانند حامی کشت، که به اعتبار و تداوم فعالیت در بازار رسمی ایران اهمیت می‌دهند، یک اصل غیرقابل چشم‌پوشی محسوب می‌شود.

تعرفه واردات روغن پالم و سیاست‌های کنترلی دولت

وقتی صحبت از واردات یک کالای پرمصرف مثل روغن پالم به میان می‌آید، سیاست‌گذاری دولت‌ها تنها محدود به ثبت سفارش و ترخیص گمرکی نیست. در واقع، روغن پالم یکی از معدود کالاهایی است که در ایران، هم‌زمان با ملاحظات اقتصادی، تغذیه‌ای و بهداشتی کنترل می‌شود. به همین دلیل، تعرفه‌های گمرکی و سیاست‌های وارداتی این کالا در طول زمان تغییرات چشمگیری داشته‌اند.

تغییرات تعرفه‌ای؛ از باز بودن درها تا کنترل دقیق

در دهه ۹۰ شمسی، دولت ایران با هدف حمایت از صنایع غذایی، اجازه واردات گسترده روغن پالم با تعرفه پایین را صادر کرده بود. در سال ۱۳۹۲، تعرفه واردات این روغن تنها ۲٪ بود؛ رقمی که واردات را اقتصادی و فراگیر می‌کرد. اما با افزایش نگرانی‌ها درباره سلامت عمومی و چربی‌های ترانس موجود در روغن پالم، رویکرد دولت تغییر کرد.

از سال ۱۳۹۵ به بعد، تعرفه‌ها روندی افزایشی گرفتند و تا سال ۱۴۰۰ در برخی ردیف‌های تعرفه‌ای، نرخ‌ها به ۲۶ تا ۴۰ درصد رسید. این سیاست با هدف کاهش واردات و تشویق به استفاده از روغن‌های سالم‌تر مثل آفتابگردان، کلزا و ذرت طراحی شده بود.

سهمیه‌بندی و شروط وارداتی؛ ابزاری برای تعادل اجباری

در کنار افزایش تعرفه، دولت از سیاست سهمیه‌بندی واردات روغن پالم نیز استفاده کرد. به این معنا که تنها شرکت‌هایی که توانایی واردات ترکیبی از چند نوع روغن (مثلاً پالم + کلزا) را داشتند، اجازه ثبت سفارش دریافت می‌کردند. این تصمیم نه‌تنها از واردات بی‌رویه روغن پالم جلوگیری می‌کرد، بلکه واردکننده را به واردات روغن‌های سالم‌تر نیز ترغیب می‌کرد.

مثال : در برخی مقاطع، به واردکنندگان اعلام شد که تنها در صورت واردات ۳۰٪ روغن آفتابگردان یا ذرت، مجاز به واردات ۷۰٪ روغن پالم خواهند بود. این الگوی «تعادل اجباری» نقش مهمی در تنظیم بازار ایفا کرد.

استانداردهای بهداشتی واردات روغن پالم؛ چالش چربی‌های ترانس و اشباع

با افزایش مصرف کالاهای فرآوری‌شده، روغن پالم به‌عنوان یک روغن ارزان‌قیمت، پای ثابت بسیاری از محصولات غذایی در ایران و جهان شد. اما این محبوبیت، بی‌هزینه نبود. مطالعات پزشکی متعدد، مصرف بیش‌از‌حد روغن پالم را به افزایش سطح چربی اشباع، تری‌گلیسیرید، و چربی ترانس در بدن مرتبط دانستند؛ عواملی که به‌طور مستقیم در بروز بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و چاقی نقش دارند.

این موضوع باعث شد سیاست‌گذاران حوزه غذا و دارو، واردات این روغن را به چارچوب‌های بهداشتی سخت‌گیرانه‌تری گره بزنند.

محدودیت‌های مشخص‌شده برای واردات روغن پالم:

1. حداکثر مجاز چربی اشباع (Saturated Fat):

طبق اعلام وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، مقدار چربی اشباع در روغن‌های وارداتی نباید بیش از ۳۰٪ کل چربی باشد. این عدد برای روغن پالم چالش‌برانگیز است، چون طبیعتاً سطح چربی اشباع آن بالاست.

2. حداکثر چربی ترانس (Trans Fat):

ایران از اولین کشورهای خاورمیانه است که از سال ۱۳۹۶، سیاست حذف تدریجی چربی ترانس را آغاز کرد.
برای روغن‌های خوراکی، سطح چربی ترانس باید کمتر از ۲٪ باشد. این الزام شامل روغن پالم تصفیه‌شده نیز می‌شود.

3. الزام به برچسب‌گذاری تغذیه‌ای (Traffic Light Labeling):

تمام محصولات غذایی وارداتی که از روغن پالم استفاده می‌کنند، باید دارای برچسب چراغ راهنمای تغذیه‌ای باشند. این برچسب، اطلاعاتی مثل سطح قند، نمک، چربی اشباع و ترانس را به‌صورت رنگ‌بندی‌شده نمایش می‌دهد.

4. الزام به فرآیند تصفیه دقیق:

روغن پالم خام که برای مصارف صنعتی یا بسته‌بندی وارد می‌شود، باید دارای گواهی تصفیه، بی‌رنگ‌سازی و بی‌بو کردن باشد (RBD – Refined, Bleached, Deodorized).
روغن‌های فاقد این مراحل، مجاز به ورود به بازار مصرف نیستند.

اهمیت این استانداردها برای برندهای واردکننده

رعایت استانداردهای بهداشتی فقط یک الزام قانونی نیست؛ برای برندهایی مثل حامی کشت که تمرکزشان بر واردات مسئولانه و پایدار است، این استانداردها تبدیل به معیار اعتمادسازی در بازار شده‌اند. مشتریان امروز به‌دنبال محصولاتی هستند که علاوه بر قیمت مناسب، شفافیت در ترکیب و سلامت محصول را تضمین کنند — و برندهایی که این مسیر را جدی بگیرند، متمایز خواهند بود.

اسناد بازرسی و تأیید منشأ روغن پالم؛ COI و COC

در فرآیند واردات کالاهای غذایی، به‌ویژه محصولاتی با حساسیت بالا مثل روغن پالم، تنها کیفیت محصول کافی نیست؛ مدارک بازرسی و تأیید منشأ نقش کلیدی در ترخیص، پذیرش و توزیع این کالا دارند. این اسناد نشان‌دهنده‌ی این هستند که محصول وارداتی، از مبدأ مشخص، تحت نظارت استاندارد و در چهارچوب سلامت عمومی تهیه شده است.

1. گواهی تطابق (Certificate of Conformity – COC)

این گواهی معمولاً توسط شرکت‌های بازرسی بین‌المللی و مورد تأیید سازمان استاندارد ایران صادر می‌شود. اگرچه روغن پالم خام مشمول استاندارد اجباری نیست، اما در بسیاری از موارد، به‌ویژه هنگام استفاده در محصولات نهایی، داشتن COC از کشور مبدأ می‌تواند روند واردات را تسهیل کند.

COC = تأییدیه رسمی مطابقت کالا با الزامات استاندارد ملی/بین‌المللی

2. گواهی بازرسی در مبدأ (Certificate of Inspection – COI)

در شرایطی که کالای وارداتی در گمرک ایران قابلیت نمونه‌برداری یا تست نداشته باشد (مثل روغن‌های فله‌ای یا بسته‌بندی‌شده در تانکر)، ارائه‌ی گواهی بازرسی از مبدأ الزامی می‌شود. این گواهی باید توسط شرکت‌های مورد تأیید سازمان ملی استاندارد ایران یا SGS صادر شود و شامل مشخصاتی مانند زیر است:

• منشأ دقیق محصول (کشور، پالایشگاه)

• تاریخ تولید و انقضا

• نتایج آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی

• وضعیت بسته‌بندی، حمل و شرایط نگهداری

نقش این اسناد در واردات مطمئن

وجود COI و COC باعث می‌شود واردات روغن پالم از حالت «تجاری صرف» خارج شود و به سطحی برسد که امکان پیش‌بینی، ردیابی و نظارت قانونی در تمام مراحل وجود داشته باشد. برای برندهایی که در بازار رسمی فعالیت می‌کنند، این اسناد به‌نوعی شناسنامه سلامت و اعتبار محصول هستند.

• واردکنندگان فاقد این اسناد، در زمان ترخیص یا توزیع با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند.
• شرکت‌هایی مانند حامی کشت که فرآیند واردات را منطبق با الزامات قانونی مدیریت می‌کنند، سرعت، شفافیت و امنیت بالاتری در زنجیره تأمین دارند.

استانداردهای زیست‌محیطی و پایداری در واردات روغن پالم

در سال‌های اخیر، بحث پایداری محیط زیست به یکی از موضوعات محوری در تجارت بین‌الملل تبدیل شده است؛ به‌ویژه درباره‌ی محصولاتی مثل روغن پالم که تولید آن می‌تواند آثار زیست‌محیطی قابل توجهی به‌همراه داشته باشد. جنگل‌زدایی، تخریب زیستگاه‌ها و مصرف بالای آب و انرژی در فرایند استخراج، همگی دلایلی هستند که باعث شده‌اند بسیاری از کشورها و برندها، واردات روغن پالم را تنها در صورتی بپذیرند که تحت استانداردهای پایداری معتبر جهانی انجام شده باشد.

مهم‌ترین استانداردهای پایداری برای واردات روغن پالم:

1. ISPO – Indonesian Sustainable Palm Oil

این استاندارد توسط دولت اندونزی برای تنظیم تولید روغن پالم با معیارهای زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی طراحی شده.
ویژگی‌های کلیدی ISPO:

• ممنوعیت جنگل‌زدایی غیرمجاز

• رعایت حقوق کارگران و جوامع محلی

• پایش مصرف انرژی، آب و خاک

• کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای

🇮🇩 اکثر روغن پالم صادراتی از اندونزی که حائز ISPO باشد، شانس بیشتری برای پذیرش در گمرک ایران دارد، به‌ویژه در واردات برندهای معتبر.

2. MSPO – Malaysian Sustainable Palm Oil

استاندارد ملی کشور مالزی برای اطمینان از تولید پایدار روغن پالم است. برخلاف ISPO که الزام قانونی دارد، MSPO برای تولیدکنندگان مالزیایی بیشتر جنبه تشویقی دارد.
ویژگی‌های MSPO:

• ممنوعیت استفاده از آفت‌کش‌های خطرناک

• حفظ تنوع زیستی در مزارع پالم

• شفافیت در زنجیره تأمین (traceability)

🇲🇾 واردات از مالزی در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته و استفاده از گواهی MSPO امتیاز مضاعفی برای واردکننده ایجاد می‌کند.

3. RSPO – Roundtable on Sustainable Palm Oil

استانداردی بین‌المللی و داوطلبانه که توسط مجموعه‌ای از تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، انجمن‌های زیست‌محیطی و برندهای جهانی تنظیم شده.
RSPO نسبت به ISPO و MSPO سخت‌گیرانه‌تر است و در موارد زیر بسیار دقیق عمل می‌کند:

• ردیابی کامل زنجیره تأمین (Chain of Custody)

• رعایت استانداردهای بین‌المللی کار

• تعهد به اهداف کاهش کربن

واردکنندگانی که محصولات دارای گواهی RSPO را انتخاب می‌کنند، نه‌تنها به قوانین داخلی پایبند هستند، بلکه در سطح جهانی به‌عنوان بازیگر مسئولیت‌پذیر شناخته می‌شوند.

رعایت استانداردها برای آینده‌ای سالم‌تر

واردات روغن پالم به ایران، فرآیندی است پیچیده و چندوجهی که نیازمند دقت بالا، رعایت استانداردهای مختلف و شناخت صحیح از الزامات قانونی و بهداشتی کشور است. برخلاف تصور عمومی، واردات این محصول صرفاً یک معامله اقتصادی نیست؛ بلکه تصمیمی راهبردی است که بر سلامت جامعه، تعادل بازار و روند تولیدات داخلی تأثیر می‌گذارد.

همان‌طور که در این مقاله بررسی شد، ورود قانونی روغن پالم به کشور تنها در صورتی امکان‌پذیر است که شرایطی مانند ارائه اسناد معتبر (از جمله COI و COC)، رعایت محدودیت‌های چربی ترانس و اشباع، ثبت مجوزهای بهداشتی، تبعیت از تعرفه‌های گمرکی و در صورت امکان، پایبندی به استانداردهای بین‌المللی پایداری نظیر ISPO و MSPO رعایت شده باشد.

در این میان، برندهایی که نگاه حرفه‌ای‌تری به فرآیند واردات دارند، می‌توانند نه‌تنها از چالش‌های قانونی عبور کنند، بلکه جایگاهی قابل‌اعتماد نزد نهادهای نظارتی، فعالان صنعت و مصرف‌کنندگان به‌دست آورند. برند حامی کشت، با پایبندی به همین اصول، تلاش می‌کند وارداتی مسئولانه، شفاف و سازگار با منافع بلندمدت کشور را رقم بزند؛ وارداتی که تنها به سود اقتصادی خلاصه نمی‌شود، بلکه بخشی از یک تعهد عمیق‌تر به سلامت عمومی و توسعه پایدار است.